مقدمه
اگر گمان مي کنيد که رسيدن به حجم و قدرت عضلاني و مهمتر از آن رسيدن به سکوهاي قهرماني و افتخار، تنها در بلند کردن وزنه هاي سنگين و تنها در ساعتهاي طولاني تمرين سخت و فشرده خلاصه مي شود، در فکر خود تجديد نظر کنيد. شما که با شدتهاي بالا تمرين مي کنيد و آرزوي قهرماني را نيز در سر داريد ، يقين بدانيد که بدون رعايت رژيم غذايي مناسب، هرگز به روياها و آرزوهاي خود دست نخواهيد يافت. تغذيه مناسب براي رسيدن و رساندن شما به بازوهايي حجيم، سينه اي ستبر، عضلاتي پولادين و کمري باريک و بالاخره براي رسيدن شما به بالاي سکوهاي قهرماني، عنصري ضروري و انکار ناپذير است. تغذيه ورزشي زمينه اي بسيار گسترده و فراخي است که در اين قسمت، مبحث ويتامينها را از اين عرصه انتخاب کرده و به طور خلاصه و مفيد مورد بررسي قرار مي دهيم.
اگر شما هم جزو آن دسته از افرادي هستيد که رژيم غذايي دوران حجم را منحصرا در مصرف پروتئين خلاصه مي کنيد و انتظار افزايش ديوانه کننده حجم و قدرت عضلاني را داريد و بدين وسيله سلامت بدن خود را نيز تضمين شده مي بينيد، باز هم ناگزير بايد در عقيده خود تجديد نظر کنيد. انسان سالم و ورزشکاري که با شدتهاي بالا تمرين مي کند، ناگزير از مصرف چربي، قند، ويتامينها، مواد معدني و صد البته پروتئين است. مصرف مکملهاي ويتاميني براي شمايي که با شدتهاي بالا تمرين مي کنيد حتي مي تواند حياتي تر از مصرف مکملهاي پروتئيني باشد. بدن انسان نياز به مقادير بسيار اندکي از ويتامينها دارد اما در صورتي که همين مقادير اندک در رژيم غذايي انسان گنجانده نشود، آنچنان مشکلات بزرگي گريبانگير او مي شود که بزرگي آن گاه در تصور هم نمي گنجد.
مصرف ويتامينها براي تشديد روند عضله سازي بسيار ضروري است. ويتامينها در انجام گرفتن ميليونها واکنش حياتي در بدن آدمي دخالت داشته و همچنين در فرايند جذب مواد غذايي نيز، بدن را ياري مي کنند. اين مواد به هضم غذا کمک کرده و سوخت و ساز آن را براي بدن ممکن مي سازند. وجود مقادير کافي از اين مواد براي تسريع فرايند ريکاوري (احياي ذخاير انرژي تهي شده در سلولها و رفع خستگي عضلات پس از اتمام تمرين روزانه) نيز الزامي است.
به طور کلي بدن ما براي اينکه کارکرد طبيعي خود را دنبال کند، نياز به دريافت مداوم 13 نوع ويتامين دارد. فقر هر يک از اين ويتامينها در بدن، عوارض و بيماريهاي خاص خود را به دنبال دارد که اين بيماريها گاه حتي منجر به *** آدمي نيز مي شوند. اين ويتامينها عبارتند از :
· ويتامين A که « رتينول » نيز خوانده مي شود.
· ويتامين B1 که « تيامين »نيز خوانده مي شود.
· ويتامين B2 که « ريبوفلاوين » نيز خوانده مي شود.
· ويتامين B3 که « نياسين » نيز خوانده مي شود.
· ويتامين B5 که « اسيد پانتو تنيک » نيز خوانده مي شود.
· ويتامين B6 که « پيريدوکسين » نيز خوانده مي شود.
· ويتامين B9 که« اسيد فوليک » نيز خوانده مي شود.
· ويتامين B12 که « کوبالامين » نيز خوانده مي شود.
· « بيوتين » که در دسته ويتامينها طبقه بندي مي شود.
· ويتامين C که « اسيد اسکوربيک » نيز خوانده مي شود.
· ويتامين D که به ويتامين آفتاب نيز شهرت پيدا کرده است.
· ويتامين E که براي پوست و انرژي **** مفيد است.
· ويتامين K که به ويتامين انعقاد معروف است.
محلول در آب ، محلول در چربي
ويتـامينها را به طور کلي مي توان به دو دسته تقسيم بندي کرد: محلولدر آب و محلول در چربي. ويتامينهاي محلول در آب که شامل ويتامين C و ويتامينهاي گروه B مي شود، در صورتي که بيش از نياز انسان مصرف گردند، با توجه به اين که در آب حل مي شوند، از طريق ادرار از بدن دفع مـي شوند. اما ويتامينهاي محلول در چربي که شامـل ويتامينهاي: A , D , E , K مي شوند، به راحتي از بدن دفع نشده و در بافتهاي چربي بدن ذخيره مي شوند. بنابراين ناگفته پيداست که مصرف افراطي ويتامينهاي محلول در چربي مي توان خطرناک باشد و به عوارض جانبي ناگوار منجر گردد. اشاره به اين نکته نيز ضروري است که بدن ما به دليل اينکه مقادير زايد ويتامينهاي محلول در آب را از طريق ادرار از خود دفع مي کند، پس ما ناگزير از مصرف مداوم و روزانه اين ويتامينها هستيم. اين در حالي است که ويتامينهاي محلول در چربي در بدن ذخيره مي شوند و بدن در موارد نياز به آنها پ، از اين ذخاير استفاده مي کند.
ويتامين A
در بيــن ويتامينهاي محلول در چـربي، ويتامين A که اصــطلاحا «رتينول» نيز خوانده مي شود، پر مصرف ترين آنها محسوب مي شود. مصرف مقادير کافي اين ويتامين براي سلامت دندان و استخوانها ضروري بوده و به سلامت بينايي، پوست، سلسله اعصاب و دستگاه گوارش کمک مي کند.

اين ويتامين همانگونه که پيشتر نيز اشاره شد، محلول در چربي بوده و مقادير اضافي آن از طريق ادرار دفع نمي شود. از اين رو با اطمينان مي توان گفت که مصرف افراطي اين ويتامين منجر به ذخيره شدن آن در بافت چربي شده و به بروز عوارضي نظير: سردرد، خشکي پوست، ناراحتي و نارسايي کبدي و مشکلات ريوي و تنفسي ختم مي شود.
ترکيبي مشابه با اين ويتامين نيز در بدن وجود دارد که بر خلاف خود ويتامين که محلول در چربي است، محلول در آب بوده و به «بتا کاروتن» يا «کاروتنوئيد» معروف است. بسياري ار مکملهاي که گفته مي شود حاوي ويتامين A هستند، در اصل حاوي اين ماده مي باشند. اين ماده پس از مصرف شدن، در بدن تبديل به ويتامين A مي گردد. علت اينکه کمپاني هاي مکمل سازي به جاي ويتامين A در مکملهاي توليدي خود از پيش ماده آن استفاده مي کنند اين است که اين پيش ماده، محلول در آب است و حتي در صورتي هم که بيش از حد مجاز مصرف گردد، از طريق ادرار دفع شده و خطري را متوجه انسان نمي کند. اين در حالي است که مصرف افراطي ماده اصلي ويتامين A از خطرات فقر و کمبود اين ويتامين در بدن نيز زيانبار تر است.
از منابع طبيعي مهم ويتامين A مي توان به: شير، تخم مرغ، جگر، سبزيجات تازه و تيره رنگ، پنير و هويج تازه اشاره کرد.
ويتامين B
ويتامينهاي گروه B که اصطلاحا B کمپلکس نيز خوانده مي شوند در اصل متشکل از 7 ويتامين محلول در آب هستند. تاثير عمده اين ويتامينها در بدن را عمدتا در فرايند آزادسازي انرژي مي توان ديد.
ويتامين B1
اين ويتامين که در اصطلاح علمي «تيامين» نيز خوانده مي شود، در آزاد سازي انرژي مواد غذايي نقش بسيار مهمي دارد. اين ويتامين همچنين در کارکرد ايده آل قلب و سيستم عصبي انسان نيز موثر است.
ازمنابع طبيعي اين ويتامين مي توان به فندق، گردو، مخمرها، سبزيجات و مرکبات اشاره کرد.
ويتامين B2
اين ويتامين که در اصطلاح علمي «ريبوفلاوين» نيز خوانده مي شود، به جذب و مصرف اکسيژن در سلولهاي بدن کمک کرده و موجب حفظ طراوت پوست و بازسازي بافتهاي مرده آن مي گردد.
از مهمترين منابع طبيعي اين ويتامين مي توان به پنير، گوشت قرمز، ماهي و مرغ اشاره کرد.
ويتامين B3
اين ويتامين که در اصطلاح علمي «نياسين» نيز خوانده مي شود، براي متابوليسم درون سلولي و همچنين براي جذب موثر قندها بسيار مفيد و ضروري است. اين ويتامين همچنين در بهبود کارکرد مغز انسان نيز مفيد تشخيص داده شده است. از منابع طبيعي غني از اين ويتامين مي توان به ماهي، نان تهيه شده از گندم و آرد سبوس دار اشاره کرد.
ويتامين B5
اين ويتامين که در اصطلاح علمي «اسيد پانتو تنيک» نيز خوانده مي شود، در آزاد سازي انرژي غذاها نقش مهمي دارد. به جرات مي توان گفت که اين ويتامين در تمام منابع غذايي يافت مي شود.
ويتامين B6
اين ويتامين که در اصطلاح علمي «پيريدوکسين» نيز خوانده مي شود، در ساخت پروتئين هاي اساسي و همچنين در استحصال انرژي از پروتئين نقش داشته و خواص ضد استفراغ نيز دارد.
از منابع طبيعي اين ويتامين مي توان به موز، سيب زميني، گردو، بادام و فندق اشاره کرد.
ويتامين B9
اين ويتامين که در اصطلاح علمي «اسيد فوليک» نيز خوانده مي شود، براي توليد شدن گلبولهاي قرمز خون بسيار مفيد است. مصرف مقادير کافي از اين ويتامين، انسان را در برابر بيماريهاي قلبي بيمه مي کند.
از مهمترين منابع اين ويتامين مي توان به جگر، ميوه ها و سبزيجات تيره رنگ اشاره کرد.
ويتامين B9
اين ويتامين که در اصطلاح علمي «کوبالامين» نيز خوانده مي شود، براي توليد شدن DNA در درون سلولها بسيار ضروري است. اين ويتامين همچنين در بهبود کارکرد سيستم عصبي نيز نقش موثري را ايفا مي کند.
اين ويتامين در منابع گياهي يافت نمي شود. از مهمترين منابع اين ويتامين مي توان به تخم مرغ تازه و سالم، گوشت، ماهي و فرآورده هاي لبني اشاره کرد.
بيوتين
اين ويتامين که در قياس با ديگر ويتامينها، کمتر نيز با گوش شما آشناست، بدن را در برابر عوارض مخرب و مضر چربي ها محافظت کرده و مصرف مقادير کافي از آن در طول روز، سلامت پوست را تضمين مي کند.
از منابع طبيعي اين ماده مي توان به تخم مرغ، جگر، گردو، بادام و فندق اشاره نمود.
ويتامين C
اين ويتامين که در اصطلاح علمي به «اسيد اسکوربيک» نيز معروف شده است، شايد شناخته شده ترين و پرمصرف ترين ويتامين شناخته شده در بدن آدمي است.
به دليل اينکه اين ويتامين محلول در آب بوده و در بدن نيز ذخيره نمي شود، مصرف مداوم اين ويتامين در رژيم روزانه غذايي الزامي تشخيص داده شده است.
مصرف روزانه 500 ميلي گرم از اين براي برخورداري از منافع آن کفايت مي کند اما برخي از ورزشکاران روزانه تا 2000 ميلي گرم از آن را نيز مصرف مي کنند.
اين ويتامين آنتي اکسيداني بسيار قوي است که بدن را در برابر عفونتهاي احتمالي محافظت مي کند. وجود اين ماده براي ساخته شدن بافتهاي جديد عضلاني نيز لازم و ضروري است.
از مهمترين منابع اين ويتامين مي توان به ميوه هاي ترش و سبزيجات سالم و تازه اشاره کرد.
ويتامين D
اين ويتامين، نوعي ويتامين محلول در چربي است که به جذب کلسيم در بدن کمک مي کند. اين ويتامين به طور طبيعي و با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در پوست بدن آدمي توليد مي شود.
مقادير زايد اين ويتامين از بدن دفع نشده و در بافت چربي ذخيره مي شود. و به همين علت نيز، مصرف افراطي آن مکمن است منجر به بروز عوارضي نظير: اسهال، استفراغ و درد مفاصل گردد.
مقدار مجاز مصرف روزانه اين ويتامين در حدو 400 واحد توصيه شده است.
از مهمترين منابع اين ويتامين ميتوان به ماهي قزل آلا، ماهي تن، تخم مرغ و شير اشاره کرد.
ويتامين E
اين ويتامين محلول در چربي نيز آنتي اکسيداني قوي به شمار مي رود که مصرف مقادير کافي از آن در سلامت و در بهبود کارکرد قلب و در تنظيم گردش خون بسيار موثر است.
تقريبا تمام منايع غذايي انسان را مي توان غني از اين ويتامين دانست اما بيشترين مقدار آن را مي توان در روغن زيتون و يا ساير روغنهاي گياهي يافت.
مقدار مصرف مجاز اين ويتامين در حدود 10 ميلي گرم در روز توصيه شده است. اين ويتامين عليرغم اينکه محلول در چربي است، اما مقادير زايد آن به راحتي از بدن دفع مي شود.
ويتامين K
اين ويتامين نيز به گروه ويتامينهاي محلول در چربي تعلق دارد. تاثير جادويي اين ويتامين را در انعقاد خون و جلوگيري از خونريزي هاي شدي مي توان ديد. مقدار مصرف مجاز اين ويتامين براي مردان در حدود 80 ميکروگرم در روز و براي زنان نيز درحدود 65 ميکروگرم در روز توصيه شده است. اين ويتامين با اينکه محلول در چربي است اما مصرف افراطي آن نيز عوارض جانبي چنداني را در پي ندارد.
از مهمترين منابع طبيعي اين ويتامين مي توان به جگر، گوجه فرنگي، کلم و کدو اشاره کرد.
به جز آب که حتي افراط در مصرف آن نيز جايز است، در مصرف هيچ چيز ديگري افراط نکنيد.